مدیرعامل هلدینگ بانک توسعه صادرات ایران، مزایا و چالش‌های کرادفاندینگ (تامین مالی جمعی) را بررسی کرد.
سعید مستشار با اشاره به مفهوم کرادفاندینگ، اظهار داشت: تامین مالی جمعی به فرایندی گفته می‌شود که طی این فرایند، منابع مالی موردِنیاز برای یک کسب‌وکار، عمدتا در فاز شروع و رشد، ازطریق جمعی از افراد مستقل تأمین می شود.
وی افزود: این فرایند، به طور عمده در بستر اینترنت و ازطریق سایت‌های خاصی که برای این منظور راه‌اندازی می‌شوند، صورت می‌گیرد؛ به‌عنوان مثال، فرض کنید فیلمسازی که قصد دارد فیلمی تولید کند، برای تامین منابع مالی موردِنیاز برای تولید فیلم، فیلمنامه و سایر اطلاعات مربوط به برآورد فروش و… را در قالب یک طرح مشخص، تدوین و طرح مذکور را از طریق پایگاه اینترنتی مشخصی که برای تامین مالی جمعی طراحی شده است، اعلان عمومی می‌کند. در این شرایط، افرادی که علاقه‌مند به مشارکت در تأمین مالی این فیلم هستند، به میزان توان و علاقه خود منابع مالی موردِنیاز را در اختیار فیلمساز قرار می‌دهند.
انواع روش های تامین مالی
مدیرعامل هلدینگ بانک توسعه صادرات ایران با اشاره به مدل‌های مرسوم در این حوزه، گفت: البته این مساله تنها سرمایه‌گذاری نیست. کسانی که خودشان بعدا پتانسیل این را دارند که به‌عنوان مشترک آن خدمت یا محصول باشند. به عنوان مثال اگر بحث سرمایه‌گذاری بر روی یک اپلیکیشن حمل و نقل مطرح باشد، بسیاری از افرادی که اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند، پس از راه‌اندازی آن اپلیکیشن، از استفاده‌کنندگان آن خواهند بود.
وی ادامه داد: همچنین اگر محصول یک فیلم سینمایی باشد افرادی که سرمایه‌گذاری می‌کنند خودشان از امتیازات آن فیلم بهره می‌برند که این موضوع برای سرمایه‌گذاران با یک پاداش یا یک سهام همراه خواهد بود یا به عنوان مثال در طرح‌های فرهنگی ممکن است یک طرف طرح خیریه باشد و ماهیت کار فقط کمک باشد که به مدل «اعانه یا اهدا» شهرت دارد. بنابراین، این یک روش است؛ روشی که سرمایه‌گذار در ازای آن چیزی نمی‌خواهد و مطالبه‌ای ندارد.
مستشار در ادامه توضیح داد: روش بعدی تامین مالی جمعی مدل « جایزه یا پیش پرداخت» است. در این مدل که جزء روش‌های پرطرفدار در تامین مالی جمعی در دنیاست، به افرادی که در تامین مالی طرح مشارکت می‌کنند، جوایزی اهدا شده و یا برای آن‌ها در استفاده از محصول یا خدمت ناشی از اجرای طرح، امتیازاتی درنظر گرفته می‌شود، به‌عنوان مثال افرادی که در تولید یک اپلیکیشن ارائه دهنده غذای گرم مشارکت می‌کنند، از درصدی تخفیف برای خرید غذا از آن اپلیکیشن برخوردار می‌شوند.
این صاحب نظر اقتصادی درباره سومین روش، اظهار داشت: روش سوم «قرض» یا همان وام‌دهی فرد به فرد است. یعنی فرد برای تامین مالی قرض می‌کند. این قرض به دو شکل انجام می‌شود، یا فرد قرض می‌دهد و از آن انتظار بهره و سود ندارد یا اینکه قرض می‌دهد تا به واسطه آن، وقتی پروژه وقتی سودآور می‌شود اصل و سود پولش را دریافت کند.
وی همچنین درباره مدل چهارم، گفت: درنهایت مدل «سهام» است که شخص به نسبت سهم خودش در پروژه شریک می‌شود. در مدل سهام قوانین و مقررات کشورها خیلی اثرگذار است. به طور طبیعی در کشورهایی که ایجاد شرکت در آن‌ها فرایند آسانی نیست، نمی‌توان از این مدل به‌راحتی استفاده کرد. این چهار دسته‌بندی برای تامین مالی جمعی وجود دارد که به آن اشاره کردم.
مستشار در واکنش به مزیت های تامین مالی جمعی یا کرادفاندینگ، توضیح داد: اگر بخواهیم اشاره‌ای به مهم‌ترین مزیت آن داشته باشم، باید به سهولت در تأمین مالی، در عین گستردگی دامنه مشارکت‌کنندگان در فرایند تامین مالی اشاره کرد. مزیت بعدی آن بهره‌گیری از نظرات افراد مختلف در ایجاد و توسعه محصولات و یا خدمات است، به این دلیل که افرادی که در تامین مالی طرح مشارکت می‌کنند، خود عمدتا مصرف‌کنندگان نهایی آن محصول و یا خدمت هم هستند و بنابراین، استفاده از نظرات آن‌ها می‌تواند منجر به افزایش کیفیت در محصول و یا خدمت شود.
توسعه بازار، مزیت تامین مالی جمعی
مدیرعامل هلدینگ بانک توسعه صادرات ایران ادامه داد: درنهایت، می‌توان کمک به فرایند بازاریابی و توسعه بازار را از دیگر مزایای تامین مالی جمعی دانست؛ زیرا همان‌طور که عرض کردم، افرادی که اقدام به مشارکت در تامین مالی طرح‌ها می‌کنند به طور عام خودشان مصرف‌کننده نهایی محصول هستند و این موضوع، در عمل دغدغه صاحبان طرح برای بازاریابی و پیداکردن مشتریان مناسب و وفادار را تا حد زیادی کاهش می‌دهد.
این صاحب نظر اقتصادی درباره وضعیت کرادفاندینگ در دنیا، گفت: در کشورهای مختلف دنیا رویه‌های مختلفی وجود دارد. به عنوان مثال در کشور آمریکا که بیشترین سهم را در بحث Crowdfunding دارد، ساز و کار آن‌ها به طور عمده به این شکل قانون دنبال می‌شود. این قانون در سال ۲۰۰۳ به تصویب رسیده است و فرایند تامین مالی جمعی هم تحت نظارت کمیسیون اوراق بهادارآمریکا انجام می‌شود. بالغ بر ۳۰ درصد سهم تامین مالی جمعی در دنیا متعلق به آمریکا است.
وی افزود: در اروپا هم اتحادیه خاصی برای راهبری و نظارت بر بحث تامین مالی جمعی وجود دارد. به بیان دیگر، کشورهای مختلف متناسب با ساختار نظام مالی در آن کشور و رویکردهایی که در قبال تامین مالی جمعی دارند، سازوکارهای لازم برای تسهیل و نظارت بر این فرآیند را تدارک دیده اند و هر کشوری براساس ماهیت خودش فعالیت می‌کند. نکته‌ای که در تامین مالی جمعی مهم است، بحث اعتماد است و اغلب کشورهایی که در این حوزه فعالیت کرده‌اند هم با توجه به همین موضوع مهم، اقدام به طراحی ساختار و تدوین مقررات کرده‌اند، به این ترتیب باید سازوکارها به‌گونه‌ای دیده شود که بتواند اعتماد مشارکت‌کنندگان در فرایند تامین مالی جمعی را جلب کند.
مستشار درباره چالش های این حوزه، توضیح داد: زیرساخت توسعه موضوعی قابل توجه است، ولی باید قوانین و مقررات نیز رعایت شوند. در بازار سرمایه نهادهایی توسعه پیدا کردند که پشتوانه قانونی و رسمیت داشتند. به‌عنوان مثال تامین سرمایه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های پروژه را می‌توان در زمره آن قرار داد. بنابراین، این دو با یکدیگر مرتبطند و پشتوانه اعتماد، قوانین و مقررات است. زمانی که مقررات و چارچوبی برای نظارت بر این فرایند نباشد اعتمادی نیز شکل نخواهد گرفت.
