مدل‌های تامین مالی جمعی

حوزه تامین مالی جمعی فقط به یک مدل ختم نمی‌شود و تقریباً هر ایده‌ای می‌تواند از انواع مدل‌های تامین مالی جمعی نفع ببرد، از بازی‌های ویدئویی، مد و پروژه‌های خیریه گرفته تا لوازم الکترونیکی مصرفی. در این مقاله از آکادمی مسکن پلاس قصد داریم به انواع مدل‌های تامین مالی جمعی و کارکرد هر یک در کمپین‌های متنوع جمع‌آوری منابع خرد از مردم بپردازیم.

1- مدل مبتنی بر قرض یا وام (Lending-Based Crowdfunding)

2- مدل مبتنی بر پاداش (REWARDS-BASED CROWDFUNDING)

3- مدل مبتنی بر اهدا یا خیریه (Donation-Based Crowdfunding)

4- مدل مبتنی بر سهام یا مدل مشارکت (Equity-Based Crowdfunding)

همراه ما باشید.

کمپین‌های موفق بی‌شماری را می‌توان نام برد که به شکل‌های مختلفی از انواع مدل‌های تامین مالی جمعی برای تأمین منابع مالی خود استفاده نموده‌اند، از جمله Ouya که یک کنسول بازی متن‌باز که در طول ۲۹ روز بیش از ۵/۸ میلیون دلار در کیک‌استارتر جمع‌آوری کرد، و پروژة فیلم Veronica Mars که از ۹۱.۰۰۰ حامی ۷/۵ میلیون دلار جمع‌آوری کرد و از لحاظ بیش‌ترین تامین مالی تبدیل به سومین پروژه در کیک‌استارتر شد. با نگاهی به طیف گستردة کمپین‌های تامین مالی جمعی که به‌طوری گسترده باتوجه‌به پروژه و ماهیت و همچنین مقیاس متغیر هستند، دسته‌بندی آن‌ها به چهار نوع بر اساس طریقة تهیة سرمایه در جهان رایج است که به بررسی هریک می‌پردازیم:

1- مدل مبتنی بر قرض یا وام (Lending-Based Crowdfunding)

در مدل وام مبلغ دریافت شده به علاوه سود آن به حامیان بازگردانده می شود. ویژگی این مدل ارائه تعداد زیادی وام کوچك است و کمك کنندگان یا سرمایه‌گذاران در ازای ارائه وام نرخ ثابتی از بهره را دریافت می کنند. این وام ها می تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شده یا اینکه شرکتی از تعداد زیادی از این وام های کوچك استفاده کند.

مزایا و معایب تامین مالی جمعی مبتنی بر وام:

برای سرمایه‌گذاران این مدل یک مدل کم ریسک نسبت به سایر مدل‌های تامین مالی جمعی به شمار می‌رود که صرف نظر از عملکرد فرد یا شرکت جمع‌آورنده منابع، سود ثابتی را برای سرمایه‌گذاران به همراه دارد.

برای شرکت یا فرد تامین شونده نیز همانند وام‌گیری از بانک و نهادهای مشابه مبلغ جمع‌آوری شده مانند اهرمی عمل خواهد کرد که می‌تواند سودآوری و رشد را و همچنین ضرر را با نسبت مشخصی افزایش دهد.

2- مدل مبتنی بر پاداش (REWARDS-BASED CROWDFUNDING)

در تامین مالی جمعی مبتنی بر پاداش سرمایه‌گذاران سرمایه خود را در اختیار استارت‌آپ موردنظر خود گذاشته و در ازاء پرداخت هزینه از خدمات و محصولات آن استفاده می‌نمایند. عایدی سرمایه‌گذاران در این روش شامل محصولات تولیدی خود استارت‌آپ بوده و باتوجه‌به مبلغ پرداخت شده متمایز خواهد بود. برای نمونه در مورد پاداش حمایت از تولید یک فیلم می‌توان اکران اختصاصی برای حامیان در نظر گرفت و در سطوح مختلف حمایت ردیف صندلی در این اکران، ملاقات با ستارگان فیلم و درج نام سرمایه‌گذار به عنوان حامی در تیتراژ پایانی را به آنان پیشنهاد داد.

این نوع از تامین مالی جمعی به‌عنوان روش سرمایه‌گذاری غیر سهمی (non-equity) شناخته می‌شود و این روش اغلب در کمپین‌ها برای تامین سرمایه موردنیاز توسعه محصولات نرم‌افزاری مورداستفاده قرار می‌گیرد.

نکته قابل‌توجه در این مدل این است که افراد در برابر پرداخت پول و سرمایه خود به استارت‌آپ، سودی دریافت نمی‌کنند.

مزایا و معایب تامین مالی جمعی مبتنی بر پاداش:

مزایا:

باتوجه‌به اینکه در این روش میزان سرمایه‌گذاری کم‌تر از سایر روش‌های تامین مالی است، میزان ریسک آن کمتر بوده و درنتیجه میزان استقبال سرمایه‌گذاران افزایش می‌یابد.

این روش از تامین مالی اغلب برای کسب‌وکارهایی استفاده می‌شود که صرفاً به دنبال جذب سرمایه نبوده و تمایل دارند سرمایه‌گذاران از ایده استارت‌آپ موردنظر پشتیبانی کرده و یا آن‌ها را علاقه‌مند به توسعه محصولی به‌خصوص نمایند. پس از تولید و انتشار آن محصول، سرمایه‌گذاران از آن محصول استفاده کرده و علاوه بر معرفی محصول، ارزیابی و تست آن انجام می‌گیرد.

سرمایه‌گذاران در کنترل کردن کسب‌وکار و یا تصمیم‌گیری‌های آن دخالتی ندارند و باعث اخلال در اجرای تصمیمات مربوط به آن نمی‌شوند و این مورد برای صاحبان ایده بسیار حائز اهمیت است.

سرمایه‌گذاران این روش از ابتدا می‌دانند که در ازای میزان سرمایه‌گذاری چه پاداشی دریافت می‌کنند که این امر موجب شفافیت در عایدی حاصل از سرمایه‌گذاری آن‌ها می‌شود.

معایب:

بعد از جمع‌شدن سرمایه موردنیاز، صاحبان کسب‌وکار ملزم به ارائه پاداش به سرمایه‌گذاران هستند و حتی در صورت شکست خوردن ایده پس از تامین مالی، استارت‌آپ متعهد به ارائه پاداش‌ها طبق قرار قبلی است.

باتوجه‌به اینکه میزان سرمایه‌گذاری افراد در این روش اندک بوده و به دنبال آن تعداد ذی‌نفعان افزایش می‌یابد، عایدی سرمایه‌گذاران به همان میزان کاهش خواهد یافت.

3- مدل مبتنی بر اهدا یا خیریه (Donation-Based Crowdfunding)

در این نوع پروژه‌ها سرمایه‌گذاران هیچ‌گونه انتظاری در مقابل سرمایه‌گذاری خود ندارند و به‌منظور تامین عایدی آن‌ها نیازی به تامین پاداش یا سهم در مقابل سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها و کمپین‌ها نیست.

این نوع تامین مالی برای خیریه‌ها و پروژه‌های بشردوستانه مناسب است. طول مدت تامین مالی در این روش حدوداً ۱ تا ۳ ماه بوده و مبلغ هدف سرمایه‌گذاری پروژه عموماً خیلی زیاد نیست.

مزایا و معایب تامین مالی جمعی مبتنی بر خیریه:

مزایا:

در این نوع سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاران احساس رضایت قلبی و خشنودی از سرمایه‌گذاری خود داشته و برای سود مالی و ریالی سرمایه‌گذاری نمی‌کنند.

سرمایه‌گذار با رضایت قلبی از پروژه پشتیبانی می‌کند زیرا آن را دارای منفعت اجتماعی می‌داند.

معایب:

در اینجا نیز مانند هر مؤسسه خیریه دیگری ممکن است اهدافی که برای جمع‌آوری وجوه عنوان شده است با آنچه که واقعاً منابع صرف آن می‌شوند تفاوت داشته باشد و لذا لازم است فرد یا نهاد جمع‌کننده وجوه در هزینه کرد منابع شفافیت کافی را داشته باشد.

4- مدل مبتنی بر سهام یا مدل مشارکت (Equity-Based Crowdfunding)

در تامین مالی جمعی مبتنی بر سهام، سرمایه‌گذاران با سرمایه‌گذاری و مشارکت در تامین مالی یک پروژه، در مالکیت آن سهیم شده و در صورت وقوع رویدادهای خاص همچون عرضه اولیه یا فروش مالکیت، می‌توانند سهام‌دار آن کسب‌وکار شوند.

تامین مالی جمعی مبتنی بر سهام یک انتخاب خوب برای کسب‌وکارهایی است که قابلیت رشد بسیار بالایی داشته و برای کارآفرینانی مناسب است که در فکر توسعه کسب‌وکار کوچکشان هستند و هدفشان توسعه محصولات بیشتری است.

تامین مالی جمعی مبتنی بر سهام بر روی یک پلتفرم تامین مالی و در بستر اینترنت انجام می‌شود. صاحبان استارت‌آپ‌ها، شرح کسب‌وکار و جزئیات اطلاعات تجارت خود را (شامل صورت‌های مالی و سابقه فعالیت خود) در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهند و آن‌ها با مطالعه اطلاعات مربوط به استارت‌آپ، قابلیت رشد آن را ارزیابی کرده و در نهایت شانس و اقبال ایده را با استفاده از اطلاعات ارائه شده برای پذیرش در بازار مشتریان بررسی می‌کنند.

تامین مالی جمعی مبتنی بر سهام فرایندی است که در آن سرمایه‌گذاران در توسعه یک کسب‌وکار درحال‌رشد که سهام آن هم در بازار منتشر نشده است، مشارکت می‌کنند. در مرحله بعد طی مدت‌زمان ۴ الی ۶ ساله و در صورت وقوع رویدادهای خاص و موفقیت استارت‌آپ، سرمایة سهام‌داران به سهام تبدیل شده و قابلیت نقدشوندگی خواهد داشت (در طرح‌های بلند مدت). در این حالت سهام‌داران بر اساس قوانین و شرایط تعیین شده، مالک جزئی از شرکت می‌شوند.

در حالتی دیگر اگر استارت‌آپ با شکست مواجه شود، سرمایه‌‌گذاران سرمایه خود را ازدست‌داده و متضرر خواهند شد.

درنتیجه سرمایه‌گذاران موظف هستند قبل از سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌ها از ریسک آن مطلع شده و با درنظرگرفتن همه شرایط به سرمایه‌گذاری بپردازند.

البته در این مدل مشارکت کوتاه‌مدت نیز رخ می‌دهد. برای مثال استارت‌آپ‌هایی که برای گسترش فعالیت و افزایش تولد نیاز به سرمایه در گردش دارند می‌توانند با این روش برای مدت کوتاهی (برای مثال 6 ماه تا 1 سال) در تولید محصولی خاص مشارکت افراد را جذب نمایند و هر دو طرف از این طریق به ارزش موردنیاز خود دست یابند.

مزایا و معایب تامین مالی جمعی مبتنی بر سهام:

مزایا:

استارت‌آپ‌ها و سرمایه‌گذاران برای تامین مالی کسب‌وکارها نیازی به چک اعتباری یا وثیقه ندارند.

جمع‌شدن سرمایه چندین سرمایه‌گذار سبب جمع‌آوری مبالغی باارزش زیادی شده و کارکرد سرمایه افزایش می‌یابد.

در این مدل از مدل‌های تامین مالی جمعی با جذب سرمایه‌های خرد سرمایه‌گذاران و به‌کاربردن آن در رشد و توسعه کسب‌وکارها، می‌توان بازدهی منابع مالی سرگردان را افزایش داد.

پلتفرم تامین مالی جمعی با تجمیع سرمایه‌ها و سرمایه‌گذاری واحد، سبب سادگی در حسابداری و گزارش‌گیری مالی می‌شود.

در این روش ارائه گزارش‌های مورداستفاده سرمایه‌‌گذاران از طریق پلتفرم به‌سادگی انجام می‌گیرد.

سرمایه‌گذاران با سرمایه‌گذاری در این روش از تامین مالی جمعی، انتظار بازپرداخت بدهی سرمایه خود را نداشته و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری خود را می‌توانند به‌صورت سهام دریافت کنند.

معایب:

اگر سرمایه‌گذاران تصمیم به اعمال‌نفوذ در عملیات شرکت کنند ممکن است این امر سبب ایجاد مشکل در بخشی از کسب‌وکار شما شود.

سرمایه‌گذاران با مشارکت مالی در رشد استارت‌آپ‌ها، ممکن است تمایل داشته باشند در تصمیم‌گیری‌های مربوط به کسب‌وکار اعمال‌نظر نمایند اما باتوجه‌به قوانین این امکان برای آن‌ها وجود نداشته و ممکن است در این حالت استارت‌آپ‌ها دچار مشکل شوند.

ازآنجایی‌که سرمایه‌گذاران ازطریق مطالعه اطلاعات موجود در شرح استارت‌آپ (pitch) در خصوص سرمایه‌گذاری خود تصمیم‌گیری می‌نمایند، درنتیجه اطلاعات موجود در این قسمت می‌بایست کامل بوده و شامل کلیه اطلاعات مربوط به کسب‌وکار از جمله اطلاعات مربوط به محصول، مشتریان، گزارش‌های مالی و … باشد. در نتیجه صحت و درستی اطلاعات در این بخش بسیار مهم است.

در حین و پس از طی تامین مالی استارت‌آپ‌، شرکت مربوطه موظف است در چهارچوب قواعد و قوانین تأیید شده فعالیت نماید و در خصوص نحوه استفاده از سرمایه موردنظر به پلتفرم و سرمایه‌گذاران گزارش دوره‌ای ارائه دهد.

به طور خلاصه می‌توان این مدل‌ها را به‌صورت زیر معرفی نمود:

مسکن پلاس اولین پلتفرم تامین مالی جمعی در ایران است که با مدل تامین مالی جمعی مبتنی بر سهام (مدل آخر) در همه حوزه‌ها از جمله حوزه عمران و ساختمان‌سازی ورود کرده است و شما می‌توانید با هر میزان سرمایه که در اختیار دارید، در انواع پروژه‌ها سرمایه‌گذاری نمایید یا برای پروژه و شرکت خود جذب منابع مالی نمایید.